Kêu gọi hòa giải dân tộc như thế nào?

Đã gần tròn 40 năm kết thúc cuộc nội chiến giữa người Việt Nam.

Tuy nhiên tới thời điểm hiện nay người Việt vẫn chưa thể thực hiện được việc hòa hợp và hòa giải dân tộc, điều mà nhiều dân tộc đã làm rất tốt công việc này mặc dù đất nước họ cũng đã có thời kỳ nội chiến và chia rẽ.

Đứng trước một thời kỳ mới với kỳ vọng sẽ có sự thay đổi lớn về cải cách thể chế chính trị thì vấn đề hòa hợp, hòa giải càng cần thiết phải đặt ra để chuẩn bị cho một tương lai mới của Việt Nam.

Sự cần thiết của việc hòa hợp hòa giải

Khi đã sống trong một xã hội pháp quyền, dân chủ, đa đảng thì các bên phải biết tôn trọng quan điểm chính trị của nhau. Và người Việt cũng cần phải học cách thức sống chung với những khác biệt như vậy.

Cụ thể tại Mỹ trong cộng đồng người Việt quốc gia nếu có người treo ảnh chủ tịch Hồ chí Minh và cờ đỏ sao vàng hay tại Việt Nam người dân treo cờ vàng và tưởng niệm các tướng lãnh Việt Nam Cộng hòa cũng cần phải được tôn trọng.

Khi đã sống trong một xã hội pháp quyền, dân chủ, đa đảng thì các bên phải biết tôn trọng quan điểm chính trị của nhau. Và người Việt cũng cần phải học cách thức sống chung với những khác biệt như vậy. "

Sự khác biệt về quan điểm chính trị rất dễ gây ra xung đột và bất ổn nếu một dân tộc không biết cách đưa ra nhưng nguyên tắc, phương thức hòa bình để giải quyết các khác biệt đó.

Một minh chứng cho điều này là Thái Lan và gần đây nhất là Ukraina mặc dù họ đều là những quốc gia tam quyền phân lập, đa nguyên đa đảng nhưng do các bên đều không có phương thức xử lý khác biệt một cách hòa bình nên các xung đột diễn ra thường với thời gian dài, liên tiếp và đầy bạo lực gây bất ổn xã hội, cản trở sự phát triển đất nước.

Cuộc chiến giữa người Việt Nam gần 40 năm về trước về bản chất của là do sự khác biệt về tư tưởng, đường lối chính trị cùng với sự hậu thuẫn, lôi kéo của các cường quốc là Nga và Mỹ.

Hiện nay, cùng với thời gian nhận thức của người dân Việt Nam đã có nhiều thay đổi tuy nhiên cũng vẫn còn những yếu tố có thể gây nên những bất ổn, nếu các bên vẫn nhìn nhận về phía bên kia như những đối tượng thù địch cần bị loại bỏ.

Cần cùng tập trung vào giải quyết những vấn đề chung của đất nước: Dân tộc Việt Nam tuy hình thành từ rất lâu đời nhưng do nhiều lý do cả từ quá khứ, lẫn hiện tại mà vẫn được cho là một đất nước chậm phát triển.

Những mối lo đến từ bên ngoài về vấn đề chủ quyền, lãnh thổ vẫn đang hiện hữu. Do vậy, rất cần có sự nỗ lực đoàn kết của người Việt trong việc cùng hướng tới xây dựng một quốc gia giàu mạnh, tốc độ phát triển nhanh cũng như đối phó với những thách thức từ các quốc gia láng giềng.

Thực hiện việc hòa hợp và hòa giải phải xuất phát từ thay đổi cách nhìn nhận về đối phương của cả từ hai phía.

Làm chậm quá trình

Về phía người Việt Quốc gia có khá nhiều người đang có một số quan điểm sau về người Cộng Sản:

Quan điểm thứ nhất cho rằng người Cộng sản Việt Nam không bao giờ thay đổi: Nếu chúng ta lùi thời gian về trước năm 1986 thì cả Việt Nam và Bắc Hàn đều khá giống nhau về mô hình quản lý đất nước lẫn ý thức hệ. Việt Nam được cho là nghèo nàn và thua kém hơn Bắc Hàn vào thời điểm đó. Nhưng cũng chính vì sự thay đổi của người Cộng Sản Việt Nam mà cho tới nay Việt Nam hơn Bắc Hàn về mọi mặt cả mức độ dân chủ, mức sống người dân, sự hội nhập với thế giới, tốc độ tăng trưởng kinh tế....

Chỉ có một điều vẫn chưa thay đổi đó là chưa chấp nhận đa nguyên, đa đảng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là sẽ không bao giờ thay đổi.

Ngay cả nước được cho là bảo thủ, khép kín hơn Việt Nam rất nhiều là Miến Điện thì lãnh đạo của họ hiện tại cũng đã công bố công khai và đang tiến hành triển khai một cách có lộ trình về cải cách thể chế chính trị theo hướng dân chủ, đa nguyên, đa đảng.

Tại Việt Nam, với những thay đổi gần đây trong xã hội cũng như từ các phát biểu của lãnh đạo hiện tại về cải cách thể chế, xây dựng nhà nước pháp quyền và mở rộng dân chủ thì tôi tin sẽ có một tiến triển về cải cách giống mô hình của Miến Điện tại Việt Nam trong thời gian tới.

Quan điểm thứ hai cho rằng tất cả người cộng sản Việt Nam đều xấu, cần lên án và loại bỏ.

Nếu chúng ta nhìn lại những sự thay đổi về thể chế chính trị của nhiều nước Đông Âu, Nga và Mông Cổ thì nhân tố chính cho sự thay đổi lại đến từ chính những đấu tranh giữa những người cộng sản cấp tiến mong muốn thay đổi với những người cộng sản bảo thủ.

Do vậy, không phải riêng người Cộng sản, trong bất cử đảng phái nào cũng đều có những nhóm người có quan điểm khác nhau, thậm chí đấu tranh với nhau.

Tại Việt Nam cũng vậy, những phản biện có tác động tích cực tới sự những thay đổi, cải cách tại Việt Nam thường đến từ những người đã và đang là những người cộng sản. Bởi chính họ chứ không ai khác mới là những người hiểu rõ người cộng sản và họ biết các thức tác động sao cho hiệu quả nhất.

Việc lên án tất cả những người cộng sản dễ dẫn tới nhiều người cộng sản muốn thay đổi, cải cách nhưng lại lo sợ là đối tượng bị trả thù nếu Việt Nam có sự thay đổi về thể chế chính trị. Nên đó cũng là yếu tố cản trở sự cải cách.

Chính quyền Cộng sản

Trong công tác đối ngoại, Đảng Cộng sản đã có những thành công nhất định khi hòa giải được với tất cả những nước đã từng là thù địch như Mỹ, Trung Quốc, Nhật, Pháp..., phá vỡ thế bị cô lập để hội nhập với thế giới. Phương thức ngoại giao chủ yếu được dùng là đối thoại và đàm phán, tránh tối đa xung đột và tận dụng sự ủng hộ quốc tế trong các tranh chấp lãnh thổ.

Thế nhưng trong đối nội họ lại tỏ ra khá cứng nhắc khi ứng xử với sự khác biệt về quan điểm chính trị. Việc sử dụng hệ thống công an, tòa án để đối phó với đối lập càng làm giảm uy tín của Đảng Cộng sản, tăng thêm các hoạt động đấu tranh, đối kháng. Do vậy, phương pháp đàm phán và đối thoại là cách tốt nhất để giải quyết sự khác biệt để tìm ra giải pháp tốt nhất cho đất nước và người dân.

Mặc dù đã có sự thay đổi cởi mở hơn về cách ứng xử với những người từng là lính Việt Nam Cộng Hòa ví như thời gian gần đây báo chí đã có những bài ca ngợi những người lính VNCH trong trận Hải chiến Hoàng Sa, không ngăn cản người dân tưởng niệm lãnh đạo VNCH như Ngô Đình Diệm.... Tuy nhiên, trong các sách báo và tài liệu chính thống thì vẫn chưa có sự thay đổi đáng kể khi mô tả về cuộc chiến giữa VNCH với VN Dân chủ hay hình ảnh của người lính VNCH.

Những quan điểm và hành xử như trên của hai bên đều cần phải có những điều chỉnh thì mới tạo được sự hòa hợp và hòa giải thực sự của dân tộc. Sự thay đổi của một bên cũng phụ thuộc vào hành xử của bên đối lập. Nếu bên đối lập luôn mong muốn loại bỏ, tiêu diệt đối phương thì sẽ dẫn tới những hành động phản ứng tương tự từ phía bên kia.

Do vậy, mục đích cao nhất của sự đấu tranh là tác động để đối phương thay đổi cùng hướng tới những thỏa thuận, mục tiêu chung có lợi cho sự phát triển đất nước mà chấp nhận bỏ qua quá khứ có thể được cho là có nhiều lỗi lầm.

Công việc hòa hợp và hòa giải phải được thực hiện chủ động chứ không chỉ hy vọng, trông chờ vào sự tự thay đổi của một bên nào cả. Khi hai đối tượng mâu thuẫn với nhau thì tốt nhất công việc hòa giải thực hiện bởi một đối tượng trung gian, đứng giữa mà cả hai đều có thể tin tưởng.

Điều đó có nghĩa là tại Việt Nam nên hình thành một tổ chức độc lập thực hiện công tác hòa hợp và hòa giải dân tộc.

Tổ chức độc lập

Mục đích hoạt động chỉ tập trung vào công tác hòa giải dân tộc mà không phục vụ cho bất cứ tổ chức chính trị nào."

Tổ chức này nên do những người có uy tín trong xã hội đứng ra kêu gọi thành lập. Thành phần tham gia là những người tâm huyết với công tác hòa hợp hòa giải dân tộc và tốt nhất là đến từ cả hai phía.

Mục đích hoạt động chỉ tập trung vào công tác hòa giải dân tộc mà không phục vụ cho bất cứ tổ chức chính trị nào. Các hoạt động cụ thể trước mắt có thể bao gồm:

- Vận động các bên hạn chế dùng các tài liệu, sách báo và đưa ra các chứng cứ lịch sử để cáo buộc, lên án bên kia. Nên viết về lịch sử đã qua một cách khách quan, tránh gây thù địch. Điều mà nhiều nước họ đã làm tốt.

- Tạo điều kiện cho các bên cùng phối hợp những hoạt động chung như tưởng niệm các chiến sỹ đã bảo vệ biển đảo tổ quốc, ủng hộ nạn nhân các vụ thiên tai, lũ lụt trong nước, các hoạt động chung để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ Việt Nam.

- Kêu gọi các bên có những cuộc gặp mặt đàm phám, đối thoại để giải quyết những bất đồng, khác biệt.

Năm 2014 có nhiều dấu ấn quan trọng, Trung Quốc và Đài Loan lần đầu tiên có cuộc gặp ở cấp cao nhất bàn về vấn đề hòa hợp dân tộc. Bắc Hàn lần đầu tiên đưa ra những đề nghị với Nam Hàn việc hòa giải giữa hai quốc gia. Liệu người Việt Nam đã có thể khởi động tiến trình hòa hợp vào hòa giải dân tộc trong năm nay.

Bài phản ánh quan điểm và văn phong riêng của tác giả, làm việc trong ngành tài chính ở Canada.

Nguyễn Hồng Hải
(BBC)