Chính chủ, chính danh của Hiến Pháp là gì?

Tô Văn Trường

Chuyện này, mọi người đều đã nghe, nhưng với tâm trạng và suy tư cá nhân, tôi thấy cần nhắc lại: Ngày 25/2, phát biểu tại Vĩnh Phúc, TBT Nguyễn Phú Trọng nói: “Vừa rồi đã có các luồng ý kiến cũng có thể quy vào được là suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức … Xem ai có tư tưởng muốn bỏ Điều 4 Hiến pháp không, phủ nhận vai trò lãnh đạo của đảng không? Muốn đa nguyên đa đảng không? Có tam quyền phân lập không? Có phi chính trị hóa quân đội không? Người ta đang có những quan điểm như thế, đưa cả lên phương tiện thông tin đại chúng đấy. Thì như thế là suy thoái chứ còn gì nữa!”...

Điều này khiến cho một số nhà trí thức cao niên, cao kiến và khá nổi tiếng trong nước tỏ thái độ bất bình. Có vị nói: “Ô, hóa ra mình nhiệt tình, vô tư, đưa cả sự nghiệp và uy tín ra “thế chấp”, lại moi óc huy động lượng nơ-ron thần kinh tỉnh táo để góp ý với Đảng, hóa ra nay bị “quy vào” suy thoái. Một số vị gọi điện và gửi thư Email đến tôi, nói là: “Chắc phải có thư hoặc tâm sự cá nhân nào đó gửi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói rõ điều này”. Tôi mạnh dạn khuyên, chưa chắc ông ta đã tiếp thu, cái kiến nghị của 72 vị đứng ra đại diện là quá đủ rồi. Làm gì mà TBT không biết? Mà nếu biết, thì ông ta đã không phát biểu như vậy. Nghe thế, có vị nói với tôi: “Thôi, có gì đành ‘ngậm đắng nuốt cay’ vậy, cũng phải ‘đành nhắm mắt đưa đưa mồm / Thử xem con tạo nó… bò lồm ngồm đến đâu’. Đành lòng vậy, cầm lòng vậy”.

Suốt chiều, tôi cứ nghĩ: Khi các nhà trí thức còn tin tưởng là Đảng sẽ có đổi mới, đảng sẽ mạnh bạo sửa sai, đảng sẽ biết nghe tiếng nói thẳng nói thật, thì mới đưa kiến nghị như vậy. Mất công lắm, suy tư trăn trở lắm, chọn nội dung, chọn câu chữ, tu từ học mới ra được bản kiến nghị đó. Vậy mà nay đến TBT cũng bàng quan, còn bị “quy vào” như thế thì đau lắm! Đến trí thức còn bị đối xử vậy, thì ý kiến người dân có là “cái đinh” gì không?

Người dân tích cực, hào hứng, tham gia đóng góp ý kiến với Đảng chỉ khi có lòng tin của họ và mong muốn của Đảng được xây dựng trên nền tảng dám nhìn thẳng vào sự thật, thảo luận một cách công khai và dân chủ cùng với cả nước để tìm lối đi cho đất nước. Phát huy dân chủ là tạo cơ chế để người dân, đặc biệt giới trí thức tham gia vào mọi mặt của cuộc sống, nhất là phản biện xã hội. Phản biện cần phải được thực hiện trong quá trình hình thành, tạo ra cơ chế, đường lối, chính sách chứ không phải sau khi đã ban hành để tránh không còn phải xé rào! Ngay khi tổng kết rút kinh nghiệm đổi mới từ năm 1986 người dân đã được biết qua bài viết của GS Đặng Phong cho đến nay vẫn còn nguyên tính thời sự: “Những cuộc điều tra thăm dò khách quan, vai trò của báo chí, vai trò của Quốc hội, các cơ quan nghiên cứu độc lập đã không có điều kiện để phát huy hết hiệu quả. Có nơi, chúng chỉ mang nặng tính chất hình thức, như những vật làm cảnh hơn là những công cụ hữu hiệu của xã hội. Thay vào đó là một hệ thống những kênh thông tin khép kín, vừa chậm chạp, vừa nghèo nàn và méo mó. Trong nhiều trường hợp, sự méo mó đó cộng với quyền uy đã dẫn tới những sai lầm mang nặng tính chủ quan, duy ý chí, mà sau này Đại hội Đảng lần thứ VI đã kiểm điểm và phê phán nghiêm khắc.”

Trong thời gian vừa qua, trên các phương tiện thông tin đại chúng (Đảng quản và dân tự phát) đã có nhiều người viết góp ý với Đảng tùy theo chỗ đứng, góc nhìn về những điều mình mong muốn nhất hoặc thấy rõ nhất. Có nhiều bài viết chỉ 1 đến 3 trang nhưng có bài viết công phu đến hơn 40 trang, rất tâm huyết, quan tâm, trăn trở lo lắng về vận mệnh của đất nước. Nhiều phân tích, đề xuất sắc sảo, thẳng thắn mang tính đột phá về tư tưởng và hành động của các vị lão thành cách mạng, cán bộ nghỉ hưu, cựu chiến binh, giới trí thức, tiếc rằng vẫn chưa được làm rõ nét trong Dự thảo văn kiện! Phải chăng do ngôn ngữ bất đồng theo nghĩa nói bằng thứ tiếng khác nhau hay là do các vấn đề liên quan về phương thức, cách thức lắng nghe tiếp thu ý kiến?! Theo thiển nghĩ của tôi, nếu tiếp tục cất công làm phép quy chiếu, đem so sánh kết cấu, từng câu chữ, để tranh luận tìm ra vài ý mới hay nhiều chỗ khác xa với Hiến pháp 1992, nhưng hầu như đã báo động trước là chẳng giải quyết được vấn đề gì, bởi vì gò bó vào câu chữ rất bảo thủ, trì trê, sẽ bị cuốn theo lối mòn.

Dù có viết góp ý hay đến mấy cũng thế thôi khi mà cốt lõi của vấn đề là người ta viết văn kiện vẫn theo lối tư duy, thói quen xưa nay là “ý Đảng, lòng Dân” vừa không chuẩn, vừa quá cảm tính. Thực ra, phải đặt ngược lại: Nguyện vọng của nhân dân phải trở thành ý chí của Đảng. Nhận thức là cả quá trình, tiếc thay cho đến tận ngày nay, người ta vẫn coi câu khẩu ngữ “ý Đảng, lòng Dân” như sự phát kiến vĩ đại. Ý là nói về lý trí, lý tính, duy lý có tính chất rất quan trọng, mang tính trí tuệ, thể hiện trong tư duy, định hướng, tầm nhìn, phương pháp luận, giải pháp v.v… Lòng có thể hiểu là thể hiện tình cảm, mong muốn. Chỉ khi nào viết dự thảo bổ sung, sửa đổi Hiến pháp và các văn kiện văn kiện phù hợp với thực tế đúng đắn, sáng tạo, phong phú, sâu sắc được xây dựng trên quan điểm “ý Dân, lòng Dân” thì mới có giá trị đi vào cuộc sống. Ngày xưa, Tư Mã Thiên có nói đại ý như sau: “Người phụ nữ làm đẹp vì người mình yêu, còn kẻ sĩ dốc sức vì tri kỷ”. Ngày nay, suy rộng ra, nếu Đảng với Dân là tri kỷ thì Đảng phải nghe Dân và Dân sẽ dốc lòng vì Đảng.

Tôi chỉ đơn cử một vài ví dụ về quan điểm và các giải pháp đưa ra cần phải xem xét lại vì không logic, không được lòng dân. Lâu nay, nhiều vụ khiếu kiện gây bất ổn trong xã hội chính là liên quan đến vấn đề cho nhà nước toàn quyền phân phối "quyền sử dụng đất"! Câu hỏi được đặt ra là tại sao một chính quyền dù ở bất cứ vị trí nào từ trung ương đến địa phương có quyền lấy đất canh tác của dân để giao cho một doanh nghiệp khi cả hai về mặt luật pháp là hai thực thể kinh tế độc lập và giống nhau!? Ở các nước, chỉ có thể lấy lại đất tư nhân nếu như sử dụng để xây dựng công trình công cộng như đường sá, công viên, sân bay, bến cảng v.v… chứ không có quyền lấy đất giao cho doanh nghiệp. Làm như thế là phân biệt đối xử, vi phạm hiến pháp. Nếu vì lý do kinh tế mà lấy lại thì phải có cơ chế bảo đảm không có phân biệt đối xử, thí dụ thông qua quyết định của cộng đồng và sau khi nhà nước lấy lại, phải có đấu giá để mọi người tham dự. Vậy cái câu: “Đất đai là sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý" vẫn nằm lù lù trong Hiên spáp và các bộ luật! Tự nó đã mâu thuân rồi. Làm gì có chuyện một người sở hữu và một ngươi được toàn quyền quản lý? Thế thì cái gọi là “sở hữu” là tiếng nước nào mà người dân không có chút quyền gì về đất đai?

Từ trước đến nay, chúng ta quen nói đến “ý Đảng, lòng Dân”. Hô lên, rồi cùng nhau nói hoài, đến mức thành khẩu hiệu! Lịch sử cũng đã chứng minh rằng sức mạnh của Đảng là nằm trong khối đại đoàn kết toàn dân, thành công của Đảng là bởi các quyết sách của Đảng đưa ra phù hợp với “lòng Dân”. Bởi vậy đã đến lúc phải nhận thức rằng “ý Đảng” cũng là “ý Dân”, từ đó có thể nói cụm từ quen thuộc trên thành “Đảng cần phải biết Ý Dân, lòng Dân” vừa đúng nghĩa, vừa sâu sắc hơn.

Tôi tán thành những lý giải về chủ đề này của tác giả Đặng Văn Huấn trong bài Đầu năm nói chuyện ‘chính trị', đăng trên TuanVN.net ngày 25-2: “Hiến pháp phải xây dựng được mô hình sinh hoạt dân chủ, hạn chế tập trung quyền lực và lạm dụng quyền lực. Cụ thể là phải bảo vệ các quyền công dân được phản biện, tập hợp và giám sát nhà nước, đúng với tinh thần khẩu hiệu "dân bàn, dân làm, dân kiểm tra… Phải coi đây là một hình thức sinh hoạt chính trị dân chủ thực sự nhằm phát huy tiếng nói, nguyện vọng, lợi ích chính trị của người dân, và các lực lượng xã hội. Đây chính là một cơ hội lớn của Đảng và Nhà nước nhằm thu thập những tinh hoa trí tuệ trong nhân dân, để dám thay đổi những gì đã cũ kỹ, lạc hậu từ đó hội nhập với thế giới”.

Để Hiến pháp thực sự có sức sống, nội dung phải được xây dựng trên tinh thần cầu thị, dân chủ lấy “Dân làm gốc”. Các vấn đề Đảng nêu ra xuất phát từ ý Dân, lòng Dân sẽ được sự ủng hộ của Dân, chỉ khi đó nội dung văn kiện, các câu chữ, khẩu hiệu mới biến thành sức mạnh vật chất để lần này có một bản Hiến pháp thực sự khoa học, hiện đại, văn minh. Tại sao lòng dân nói ra thì bị “quy vào là suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức…”. Vậy, cái gì cũng ý đảng tuốt luốt, dân không được quyền “xía” vào chuyện gì cả, thì hô hào đóng góp gọi là “rộng rãi”, thực chất chỉ là mang cái tiếng dân chủ hình thức để làm gì? Hiến pháp của ai, cho ai, vì ai? Có đi vào đời sống được hay không? Hay sửa đổi, bổ sung lần này chỉ thêm rách chuyện nát băm rồi lớp sau lại sửa tiếp hoặc thậm chí nước ta bị sạt nghiệp vì không có Hiến pháp thực sự đầy đủ, trí tuệ, hoàn hảo, chính chủ, chính danh?

© Tô Văn Trường

Theo blog Bùi Văn Bồng