Tòa PCA bác bỏ ‘đường chín đoạn’

Ngay trước giờ toà PCA ra phán quyết, một số người ủng hộ đơn kiện của Philippines tụ tập trước cổng toà tại Điện Hoà Bình, The Hague, hô vang các khẩu hiệu phản đối Trung Quốc                 

Các tin khác »

Vào lúc 11 giờ trưa ngày 12/7, Tòa Trọng tài Thường trực tại Hague (PCA) ra phán quyết chung cuộc vụ Philippines kiện Trung Quốc về 'Đường Chín Đoạn', hay còn gọi là 'Đường Lưỡi Bò' trên Biển Đông.

Trung Quốc từ 1949 tới nay đã đưa yêu sách đối với vùng biển rộng lớn, nơi Philippines, Việt Nam, Brunei, Malaysia và Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền.

Philippines hôm 22/2/2013 đã đệ đơn kiện Trung Quốc, theo đó yêu cầu toà xác định rằng yêu sách của Bắc Kinh là vô hiệu và là vi phạm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Cụ thể, Philippines nói rằng những thực thể đá và bãi đá ngầm rải rác mà Trung Quốc kiểm soát ở Biển Đông không thể là căn cứ để tính vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), là vùng được phép tính tối đa là 200 hải lý từ các thực thể đó trở ra. Cập nhật trực tiếp.

Một số nội dung chính trong phán quyết của PCA

Trong phán quyết công bố hôm 12/7/2016, PCA đề cập tới năm trong số 15 vấn đề pháp lý mà Manila nêu ra.

Cụ thể, PCA ra phán quyết bác bỏ yêu sách chủ quyền và đường chín đoạn của Trung Quốc trên Biển Đông:

“Tòa kết luận không có căn cứ pháp lý để Trung Quốc đòi quyền lịch sử với các vùng biển nằm trong ‘đường chín đoạn’.”

“Tòa xác định rằng, mặc dù các nhà hàng hải TQ và ngư dân của họ, cũng như những người như vậy từ các Quốc gia khác, đã từng trong lịch sử sử dụng những hòn đảo này ở Biển Nam Trung Hoa, hiện không hề có chứng cứ gì rằng Trung Quốc đã thực thi về mặt lịch sử sự kiểm soát đặc quyền trên toàn vùng nước hay tài nguyên. Vì thế, Tòa kết luận rằng không có căn cứ pháp lý cho việc Trung Quốc nêu quyền lịch sử với các tài nguyên nằm trong vùng biển trong Đường Chín Đoạn.”

Hồng Nga và giáo sư Jonathan London tường thuật trực tiếp trên trang Facebook của BBC Tiếng Việt ngay cạnh các nhóm người biểu tình của cả bên ủng hộ Philippines lẫn bên ủng hộ Trung Quốc, trước cổng toà PCA                 

Về vấn đề pháp lý của "các hòn đảo" mà Trung Quốc đã cơi nới mở rộng nhân tạo dựa trên các bãi cạn, đá ngầm, cùng vùng biển xung quanh, toà kết luận "không có thực thể nào ở Quần đảo Trường Sa đáp ứng được các điều kiện để làm căn cứ tính những vùng biển nới rộng".

Toà cũng lưu ý về việc có sự hiện diện của con người trên một số điểm, nhưng xác định việc đó không làm thay đổi bản chất "không thể là nơi con người có thể sinh sống hoặc tự nó có giá trị kinh tế" của các thực thể này, bởi sự tồn tại của con người tại đó hoàn toàn "phụ thuộc vào sự hỗ trợ bên ngoài chứ không phải dựa vào khả năng tự có".

Do đó, toà cũng xác định rằng Trung Quốc không thể lấy các thực thể đó làm căn cứ từ đó xác định vùng EEZ của mình.

Không những vậy, toà tuyên bố rằng "những vùng biển cụ thể đó nằm trong vùng EEZ của Philippines, bởi chúng không hề chồng lấn lên bất kỳ khu vực nào có thể thuộc về Trung Quốc".
Về tính pháp lý của 'đường chín đoạn' mà Trung Quốc đưa ra làm căn cứ cho các tuyên bố chủ quyền của mình, PCA nói rằng bởi một số những vùng biển có tranh chấp là hoàn toàn thuộc EEZ của Philippines, nên toà xác định là Trung Quốc đã vi phạm chủ quyền của Philippines tại khu vực này.

Ngoài ra, PCA nhắc tới vấn đề Trung Quốc gây hại cho môi trường biển trên diện rộng qua việc bồi đắp đảo nhân tạo, và nói các hành động của Trung Quốc đã làm trầm trọng thêm xung đột ở Biển Đông.

Nhấp vào nút play (►) dưới đây để xem video

Giá trị pháp lý và thực tiễn

Phán quyết của PCA có giá trị ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan và phải được tuân thủ ngay lập tức.

Tuy nhiên, hiện chưa có cơ chế nhằm cưỡng chế thi hành phán quyết của toà.

Chỉ ít phút sau khi PCA ra phán quyết, Trung Quốc đã tuyên bố phán quyết này là "vô căn cứ", trong lúc Tân Hoa xã nói đây là một phán quyết "không có giá trị".

Bắc Kinh từ trước tới nay luôn tuyên bố bác bỏ vụ kiện, không chấp nhận quyền tài phán của PCA và cũng không công nhận giá trị phán quyết mà toà này đưa ra.

Phái đoàn Philippines tại toà PCA, tháng Bảy 2015                 

Bắc Kinh cũng coi vụ kiện là một âm mưu do Hoa Kỳ giật dây nhằm cạnh tranh quyền lực, trang tin time.com viết.

"Ngay từ ban đầu, vụ kiện đã là một cái bẫy do Hoa Kỳ đặt ra nhằm duy trì vị thế thống trị của mình tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương," time.com trích bài xã luận ngày 8/7 trên Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc. "Một trong những mục đích sâu xa là nhằm chia rẽ Trung Quốc với các nước láng giềng bằng cách nhân danh luật quốc tế phỉ báng Trung Quốc."

Chỉ ngay trước khi PCA ra phán quyết, truyền thông Trung Quốc hôm 11/7 chạy một loạt các tin bài theo đó nói ngọn hải đăng thứ năm mà Bắc Kinh cho dựng lên tại Đá Vành Khăn sẽ sớm đi vào hoạt động tại Biển Đông.

Trước đó, Trung Quốc đã hoàn tất và cho vận hành bốn hải đăng tại Đá Châu Viên, Gạc Ma, Subi, Đá Chữ Thập tại Quần đảo Trường Sa, là các điểm Việt Nam cũng tuyên bố chủ quyền.

PCA là gì?

PCA là tổ chức liên chính phủ lâu đời nhất thế giới, chuyên xử lý các vụ tranh chấp quốc tế thông qua biện pháp trọng tài "và các biện pháp hoà bình khác".

PCA được thành lập năm 1899 trong Hội nghị Hoà bình Hague, do Sa Hoàng Đệ Nhị của Nga tổ chức. Cơ quan này dẫn chiếu tới các hợp đồng, các thoả thuận đặc biệt, và nhiều hiệp ước khác nhau của Liên hợp quốc để phân xử tranh chấp.

PCA cũng hiện diện thường trực tại Mauritius, và có thể tiến hành các phiên tranh tụng trên toàn thế giới.

"Đường Chín Đoạn" là gì?

Bắc Kinh tuyên bố "chủ quyền không thể chối cãi" đối với khoảng trên 85% diện tích Biển Đông, tương đương 3 triệu trên tổng số 3,5 triệu cây số vuông toàn bộ vùng biển này.

"Đường Chín Đoạn" chạy có những chỗ cách xa khỏi Trung Hoa lục địa tới 2.000km và vào sát bờ biển Philippines, Malaysia và Việt Nam vài trăm cây số.

"Đường Chín Đoạn" ban đầu xuất hiện trên một bản đồ của Trung Quốc hồi 1947 với 11 đoạn đứt quãng, khi lực lượng hải quân của Trung Hoa Dân Quốc thuộc Quốc Dân đảng khi đó kiểm soát được một số đảo vốn do Nhật chiếm đóng trong thời Đại chiến Thế giới lần thứ hai.

Khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập vào năm 1949 và Quốc Dân đảng phải bỏ chạy ra Đài Loan, chính quyền cộng sản đã tự tuyên bố mình là đại diện hợp pháp duy nhất của Trung Quốc và thừa kế toàn bộ các tuyên bố về biển đảo của nước này trong khu vực.

Sau đó, đầu thập niên 1950, hai "đoạn đứt quãng" được bỏ đi ở khu vực Vịnh Bắc Bộ như một hành động thân thiện của Bắc Kinh với chính quyền miền Bắc Việt Nam.

Nhóm phóng viên BBC Tiếng Việt tại Hague
BBC