Song Chi - Người Mỹ, người Việt với Tổng thống Donald Trump

NGƯỜI DÂN MỸ ĐANG HÀNH ĐỘNG

Chỉ hơn 10 ngày kể từ khi Donald Trump nhậm chức Tổng Thống, thế giới đã kịp chứng kiến một sự khủng hoảng từ nước Mỹ lan rộng ra nhiều nước khác do những việc làm, những sắc lệnh mà Tân Tổng thống vừa ký.

Nói về Donald Trump, có lẽ nhiều người Việt và nhiều bài báo, ý kiến của các nhà bình luận, các nhà báo Mỹ và quốc tế đã nói rồi. Ở đây, trong bài viết này, tôi chỉ muốn nói đến phản ứng của nhiều người dân Mỹ, người châu Âu và người Việt đối với “hiện tượng” Donald Trump.

Khi Donald Trump đắc cử, những người ủng hộ, bỏ phiếu cho ông ta đã reo mừng chiến thắng và ngược lại, những người đã bỏ phiếu cho bà Hillary Clinton, đối thủ của ông ta thì sửng sốt, buồn rầu. Chính cựu Tổng thống Barack Obama cũng shocked và chắc chắn là cũng buồn nhiều hơn vui, vì ông biết rằng nếu Donald Trump lên, toàn bộ di sản của ông trong 8 năm ngồi ở Nhà Trắng sẽ bị Trump vứt vào sọt rác (thực tế diễn ra đúng là như vậy). Nhưng ông đã giấu đi những cảm xúc của mình, an ủi nhân viên trong Nhà Trắng, an ủi người dân Mỹ đại ý dù ai lên làm Tổng thống, nước Mỹ rồi cũng sẽ ổn, vì sức mạnh của một xã hội dân chủ, và vì ông tin vào người dân Mỹ.

Với lòng yêu nước, với niềm tin vào người dân Mỹ vào sức mạnh của một xã hội Mỹ, cựu Tổng Thống Barack Obama, những nghị sĩ của cả hai đảng đã từng phản đối Donald Trump và ngay cả bà Hillary Clinton, người bị thua đau đớn, đã gạt bỏ tị hiềm, đến dự lễ nhậm chức của Donald Trump và mong mỏi rằng Tổng thống mới sẽ tìm cách hàn gắn những chia rẽ, sẽ hành động vì nước Mỹ và nhân dân Mỹ.

Nhưng ngay trong bài diễn văn nhậm chức, Tân Tổng thống Hoa kỳ Donald Trump đã khiến cho họ cũng như những người Mỹ từng không ủng hộ ông và thế giới sững sờ. Bởi vì trong cái bài diễn văn ấy Donald Trump lại tiếp tục ngôn ngữ, giọng điệu y như lúc đang tranh cử, tiếp tục chỉ trích, chê bai những người tiền nhiệm (những người đang ngồi ngay ở dưới, cách ông chỉ chừng mươi thước) và giới chính trị Washington, hô hào một chính sách bảo hộ bảo thủ về kinh tế lẫn đường lối ngoại giao “co cụm”, tất cả vì nước Mỹ “America first”, không nói gì nhiều đến vai trò của nước Mỹ với thế giới hay những giá trị chung của nhân loại.

Rồi Donald Trump ngồi vào Nhà Trắng. Và bắt đầu một loạt hành động, biện pháp, sắc lệnh gây tranh cãi, thực hiện đúng như những gì Trump đã từng tuyên bố lúc tranh cử, đó là bãi bỏ Obamacare, rút khỏi Hiệp định TPP, “đóng băng” mọi hoạt động nghiên cứu về biến đổi khí hậu, tiến hành xây tường ngăn giữa biên giới Mexico và nước Mỹ, ban bố sắc lệnh cấm công dân từ 7 quốc gia Hồi giáo vào Mỹ trong 90 ngày và cấm người tị nạn, vào nước này trong 120 ngày, kể cả những người có thị thực còn thời hạn và được tị nạn hợp pháp…

Ngay sau đó chúng ta thấy gì? Sự hỗn loạn, chia rẽ tăng lên trong xã hội Mỹ, sự bất bình, hoang mang, mất lòng tin vào nước Mỹ, vào các giá trị Mỹ và các mối quan hệ lâu đời từ các nước đồng minh của Mỹ ở Canada, Úc, châu Âu, cho tới khối NATO, EU…

Nhưng chúng ta cũng thấy gì? Người dân Mỹ thuộc mọi tầng lớp ngay lập tức phản ứng, hành động. Ngay sau lễ nhậm chức của Donald Trump là hàng triệu người ở các bang, các thành phố khác nhau đã xuống đường trong ngày Women’s March để biểu tình phản đối, trong đó có rất nhiều khuôn mặt nghệ sĩ, người nổi tiếng, với những hình ảnh đầy ấn tượng được truyền thông ghi lại. Cuộc biểu tình lớn chưa từng thấy, và không chỉ ở nước Mỹ mà còn lan ra nhiều nơi khác trên thế giới, thậm chí ở cả… Antarctica, Bắc Cực.

Sau khi sắc lệnh cấm nhập cảnh của Trump vừa ban ra, hàng nghìn người đã biểu tình phản đối tại các sân bay lớn trên khắp nước Mỹ như Los Angeles, New York, Chicago…

Quyền Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Sally Yates từ chối bảo vệ sắc lệnh cấm nhập cảnh nhằm vào công dân 7 nước Hồi giáo và bị Trump sa thải.

Bất chấp lệnh cấm nhập cảnh do Tổng thống Trump ban hành, giấy nhập cảnh do Bộ Ngoại giao và Bộ An ninh Nội địa Mỹ ban hành đã cho phép gần 1000 người tị nạn nhập cảnh vào nước này trong tuần trước.

Tổng chưởng lý của 16 bang tại Mỹ, bao gồm California, New York và Pennsylvania khẳng định trong một tuyên bố chung ngày 29.1 “sẽ dùng tất cả mọi công cụ trong quyền hạn để chống lại sắc lệnh vi hiến này”.

Bốn hãng công nghệ lớn nhất Mỹ là Google, Aple, Microsoft, Amazon vừa có văn thư cảnh báo nhân viên về sắc lệnh trên, cam kết cung cấp “sự tư vấn và trợ giúp pháp lý” cho những nhân viên có thể bị ảnh hưởng. Các công ty này. mà từ các CEO hàng đầu cho tới đội ngũ nhân viên đông đảo đang có rất nhiều người là dân nhập cư, nên đều chỉ trích sắc lệnh trên.

CEO Apple Tim Cook, nhà đồng sáng lập Google là ông Sergey Brin hay CEO của facebook Mark Zuckerberg đều lên tiếng.

CEO Starbucks Howard Schultz tuyên bố công ty ông sẽ có kế hoạch tuyển dụng 10.000 người tị nạn tại 75 quốc gia trong 5 năm, hai ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh trên.

Các cuộc biểu tình tiếp tục lan rộng trong ngày thứ 2 sau sắc lệnh của ông Trump ở các sân bay trên khắp nước Mỹ và cả ở trước Nhà Trắng, tòa nhà Trump Tower ở New York.

Hàng trăm luật sư Mỹ đổ về các sân bay trợ giúp miễn phí cho người nhập cư.

San Franciso, bang California thì nộp đơn kiện Tổng thống Donald Trump do Trump chỉ đạo chính quyền liên bang từ chối cấp tài chính cho các tiểu bang, thành phố bảo vệ người nhập cư không có giấy tờ khỏi việc bị trục xuất, được gọi là những "thành phố trú ẩn" ("sanctuary cities"). Họ nói thẳng rằng sắc lệnh đó là trái với Hiến pháp và trái với nước Mỹ.

Hơn 900 nhân viên ngoại giao Mỹ đã ký vào bản ghi nhớ phản đối lệnh hạn chế nhập cư của Tổng thống Donald Trump. Theo họ chính sách nhập cư mới này không chỉ không giữ cho nước Mỹ an toàn mà còn làm cho “kẻ thù” là bọn khủng bố có lý do để căm ghét và các nước trong khối Hồi giáo giận, không hợp tác với Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố, trong khu vực và toàn cầu.

(Ông Donald Tusk, Chủ tịch Hội đồng châu Âu (European Council), thậm chí còn xếp chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump là một trong những mối nguy với châu Âu!)

Chưa kể, đang có những lập luận cần phải đưa Trump ra tòa luận tội nữa kia.

Tất cả những điều đó nói lên cái gì?

Đó là sức mạnh của một xã hội dân chủ. Người Mỹ không ngồi yên khi nhìn thấy những giá trị lâu đời của nước Mỹ bị đe đọa. Họ xuống đường, họ lên tiếng, họ phản kháng, theo những gì mà lương tâm, lý trí, lòng yêu nước và yêu đồng loại mách bảo. Đối với họ, Tổng thống là do người dân bầu ra để phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân và nếu Tổng Thống sai thì họ có quyền biểu tình, chỉ trích, thậm chí yêu cầu Quốc hội phế truất hoặc đưa ra tòa luận tội. Bởi vì họ, người dân Mỹ mới chính là chủ nhân của đất nước.

Còn người Việt Nam?

NGƯỜI VIỆT VỚI DONALD TRUMP

Kể từ khi Donald Trump trở thành ứng cử viên chính thức của đảng Cộng hòa rồi Donald Trump đắc cử trở thành Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, tôi đã nói chuyện với rất nhiều người châu Âu khác nhau ở Na Uy và một vài nơi khác, từ người Na Uy, người Ý, Tây Ban Nha, Đức, Anh, kể cả người Mỹ nhưng đang sống và làm việc ở Na Uy… tôi chưa hề thấy ai thích Trump cả!

Trong khi đó, có rất nhiều người Việt đang sống ở nước Mỹ hay đang ở trong nước lại ủng hộ Trump, bênh vực Trump một cách khác thường! Ủng hộ một ứng cử viên hay một Tổng thống nào đó là chuyện bình thường nhưng khi ủng hộ đến mức bất cứ ai viết gì, nói gì là vào cãi bất chấp lý lẽ, bất chấp những dữ liệu, bằng chứng mà người khác đưa ra, thậm chí thóa mạ, miệt thị người khác vì không đồng quan điểm với mình, thì đó là bất bình thường.

Tôi đã thấy trên facebook mỗi khi một ai đó viết bài chỉ trích Trump thì rất nhiều người vào ném đá, thóa mạ…Họ không phân tích tại sao bài viết đó đúng sai chỗ nào, họ chỉ tấn công cá nhân bằng đủ thứ từ ngữ. Kinh hoàng thật. Nếu những phản ứng như vậy là từ những người bênh chế độ cộng sản, đám dư luận viên khi ai đó động đến nhà cầm quyền VN, đến ông Hồ thì còn hiểu được, đằng này là Donald Trump-Tổng thống Mỹ. Tại sao thế nhỉ.

(Nói như vậy không có nghĩa là người Mỹ giữa hai phe anti-Trump và pro-Trump không có những biểu hiện quá khích, thậm chí đánh nhau lỗ máu, nhưng bên cạnh đó, như vừa kể trên, vẫn còn có đông đảo những người Mỹ hành động vì lẽ phải, vì Hiến pháp)

Có phải vì đa số người Việt không giỏi tiếng Anh nên không đọc được những nguồn thông tin chính thức, không đối chiếu, fact-check được những thông tin báo này nguồn kia đưa ra? Cũng không hẳn. Có những người ở lâu trên đất Mỹ, sử dụng tiếng Anh không khác gì người bản xứ kia mà.

Sự khác biệt ở đây có lẽ vì phần lớn dân châu Âu vốn quen sống trong một môi trường xã hội tự do dân chủ, tôn trọng phụ nữ, tôn trọng nhân quyền, tôn trọng tự do ngôn luận, tự do báo chí, tôn trọng sự khác biệt về chủng tộc, tôn giáo, đa văn hóa, đề cao sự trung thực, dị ứng mọi biểu hiện của sự độc tài… nên khó có thể chịu được một lãnh đạo quốc gia đang đi ngược lại tất cả những giá trị trên như Donald Trump. Đặc biệt khi Trump lại là người đứng đầu một cường quốc vốn được ngưỡng mộ vì những sức mạnh mềm và những giá trị làm nên một nước Mỹ tự do, dân chủ, công bằng, đa văn hóa, đa chủng tộc.

Còn đối với người Việt? Có lẽ, những giá trị trên còn chưa thấm vào đa số người Việt.

Chẳng hạn, nhiều người Việt vẫn chưa có thói quen tôn trọng tự do ngôn luận, thói quen tranh luận một cách tử tế.

Người Việt ở trong nước thì chưa trải nghiệm sự cọ xát, va chạm, xung đột đề rồi biết chung sống hòa bình, vị tha giữa các chủng tộc, tôn giáo, văn hóa khác nhau; còn nhiều người Việt dù ra bên ngoài sống một thời gian nhưng lại có đầu óc, tư tưởng rất kỳ thị chủng tộc, gọi dân da đen (kể cả Cựu Tổng thống Barack Obama) là dân nhọ, giống khỉ hơn người, gọi người Pakitan là “bọn ba khía”, dân Ả Rập là “bọn rệp”, dân Mexico là “bọn Mễ”, dân Hồi giáo là “bọn khủng bố’ nói chung…

Nhiều người khi có quốc tịch Mỹ thì lại suy nghĩ như mình là người Mỹ trắng mà quên rằng mình cũng là di dân và nếu trước đây chính phủ Mỹ khó khăn, hẹp hòi trong chính sách di dân-một điều mà chính phủ của Tổng Thống Donald Trump đang dần dần áp dụng-thì làm gì có cộng đồng VN đông đúc và khá thành đạt hiện nay như nhiều cộng đồng khác trên đất Mỹ?

Người Việt lại từng quá quen với những nhân vật lãnh đạo nói dối, nói mà không đưa ra bất cứ bằng chứng nào, quá quen với một chế độ độc tài nên những nét tính cách, những biểu hiện trên ở Trump đâu có mùi mẽ gì!

Có lẽ lý do lớn nhất mà nhiều người Việt trong hay ngoài nước ủng hộ Trump là vì tin/mong rằng Trump sẽ đánh bại Trung Cộng giùm VN trong khi Obama theo họ là quá yếu mềm với Bắc Kinh, bị Bắc Kinh coi thường? Nhưng với quan điểm “America first”, nếu Donald Trump có làm gì đó như bao vây Trung Cộng về kinh tế (chứ còn chiến tranh giữa hai quốc gia thì rất ít có khả năng xảy ra); hay ngược lại, Donald Trump và Bắc Kinh tìm được cách thương lượng với nhau rồi Trump lại quay sang chơi với Bắc Kinh thì cũng là vì quyền lợi của nước Mỹ (đừng quên đầu óc, tư duy của Trump là của một người làm kinh doanh, thực dụng), VN chả đáng một milligram nào ở đây cả. Vả chăng, chuyện của nước mình mà mình không tự lo lại đi chờ nước khác lo giùm thì khác nào chờ sung rụng?

Điều đáng nói là trong khi tranh luận lại những ý kiến khác mình, có những lập luận thường được những người ủng hộ Donald Trump đưa ra là “nước Mỹ bao giờ cũng đúng”, “dân trí Mỹ rất cao, nên họ đã bầu ai làm Tổng thống là người đó phải giỏi”, hoặc Donald Trump không giỏi sao là một nhà kinh doanh “thành đạt”, là tỷ phú Mỹ được? Đó là một tâm lý đáng buồn của những người dân một nước nhỏ và quen sống trong một xã hội độc tài, cái gì của Mỹ cũng là nhất, và một khi đã là Tổng Thống Mỹ thì không thể có gì khiếm khuyết để mà chỉ trích!

Những cái tâm lý kiểu ấy không có trong phần lớn những người dân châu Âu, Úc, Canada…, hay trong chính người dân Mỹ bởi như đã nói ở trên, Tổng thống hay Thủ tướng, Ngoại trưởng, Chánh Án tối cao gì thì cũng là con người, có khiếm khuyết, có sai lầm, người dân có quyền chỉ trích, biểu tình phản đối, kể cả đòi truất phế nếu cần.

Một lập luận thứ hai dành cho những ai đang sống ở VN hoặc đang sống ở nước khác mà nói về Trump là “lo chuyện nước mình đi, đừng xía vào chuyện nước khác”, hoặc “biết gì về nước Mỹ mà nói”. Nói như vậy tức là không hiểu rằng không chỉ riêng người Việt, mà cả thế giới đều quan tâm theo dõi ai là Tổng Thống Mỹ và những diễn biến trên nước Mỹ. Bởi vì Hoa Kỳ là một cường quốc, đóng một vai trò đầu tàu của thế giới tự do, mỗi một hành động, chính sách của Tổng thống Mỹ, và của nước Mỹ nói chung sẽ ảnh hưởng tới cả thế giới. Nói người khác đừng quan tâm chuyện nước Mỹ cũng không khác mấy với luận điệu của nhà nước VN bào người dân đừng quan tâm đến chính trị vậy.

Chúng ta đang sống trong một mái nhà chung là Trái Đất, và thời đại này không một quốc gia nào có thể hoàn toàn biệt lập với thế giới. Tất cả đều sẽ ảnh hưởng đến nhau.

Và ơn trời, thời đại này cũng không phải dễ gì cho những cường quốc định theo đuổi con đường hung hăng bá đạo kiểu Trung Cộng hay chủ nghĩa dân túy, phát xít kiểu mới như Hoa Kỳ dưới thời Donald Trump.

Chỉ buồn là qua những chuyện tranh cãi như cờ vàng cờ đỏ hay Trump, càng thấy người Việt mình còn lâu mới bao dung, dân chủ, còn lâu mới tập tôn trọng sự khác biệt hay biết nghĩ chung cho đồng loại, thay vì chỉ nghĩ đến ai làm lợi cho VN thì ủng hộ bất chấp dù người đó có ra sao, có gây hại gì cho những giá trị chung của nước Mỹ hay của nhân loại.

Song Chi

(Blog RFA)